انتظاری که از همایون شجریان در روز تولدش داریم | بخوان به نام پدر...

لیلا کوچک‌زاده | شهرآرانیوز - انگار آن روز، صد‌ها هزار نفر به شانه‌های سوگوار همایون چشم دوخته بودند. مردمی که از دور و نزدیک برای مراسم تشییع پیکر محمدرضا شجریان، به آرامگاه فردوسی آمده بودند، دست خودشان نبود که با اندکی لرزش این شانه‌ها دل بترکانند و زیر گریه بزنند. او پشت تریبون به مردم گفت: «عجب است که دل از سینه بیرون نمی‌آید.» خوددار بود و راست قامت و نگذاشت شانه هایش بیش از پیش بلرزد و بعد گفت: «ما آرامش و اعتبارمان را از شما می‌گیریم. تمام صبر و شکیبایی ما شما مردم هستید {...} من دستان شما را می‌بوسم این دستان که دلشان می‌خواست پدر را بدرقه کنند می‌بوسم.» پدر که بار‌ها گفته بود خاک پای این مردم است.

ارتباط دوسویه شجریان‌های پدر و پسر با مردم ایران همچنان پس از فوت شجریان بزرگ ادامه دارد و گویی بار آن بر شانه‌های همایون افتاده است. همایون شجریان امروز ۴۶ ساله می‌شود. خواننده موسیقی سنتی ایرانی و موسیقی تلفیقی، آهنگ ساز و نوازنده تنبک، کمانچه و سه تار که آواز را از پدر آموخت و از ۱۶ سالگی به عنوان نوازنده و بعد‌ها همخوان پدر در کنسرت‌های ایران و خارج از کشور شد. همایون در اسفند ۱۳۹۷، گواهینامه درجه یک هنری در رشته «آواز» را از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد دریافت کرده و آلبوم‌های «بی تو بسر نمی‌شود» و «فریاد» او در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۵ تا دریافت جایزه گرمی پیش رفته اند.

همه این کارنامه درخشان و محبوبیت بین مردم، انتظار و توقع از مرد خوش صدا و آرام موسیقی سنتی ایران را که آثارش را شاهکار می‌دانیم، افزایش داده است. در ادامه به مناسبت زادروز این خواننده دوست داشتنی خراسان و با همین نگاه به تازه‌ترین آثار هنری او نگاهی انداخته ایم.

از رسم عاشقی تا هوای چشمهایت

صدای همایون شجریان این روز‌ها به عنوان تیتراژ پایانی فیلم و سریال‌ها یا در میانه فیلم‌ها بیشتر شنیده می‌شود. قطعه «هوای چشمهایت» در سریال «می خواهم زنده بمانم» با بازی سحر دولتشاهی و حامد بهداد، جدیدترین اثر اوست که به حضورش در شبکه نمایش خانگی برمی گردد. اثری که با آوازخوانی او در کنار ماجرای عاشقانه سریال، بین مردم خوش نشسته است.

اما رمضان سال ۸۴ بود که برای اولین بار صدای دلنشین همایون در یک سریال تلویزیونی پخش شد. در «رسم عاشقی» به کارگردانی سعید سهیلی از شبکه پنج سیما؛ و مخاطبان به دلیل صدای همایون شجریان در تیتراژ آغازینش، حس متفاوتی از این سریال دریافت کردند. این حضور و فعالیت در عرصه تلویزیون و سینما سرآغازی برای ادامه فعالیت‌های این خواننده در سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی مختلف شد. همچون فیلم سینمایی «شهرآشوب» به کارگردانی یدا... صمدی در سال ۸۴ با صدای همایون که موسیقی متن فیلم را محمدرضا درویشی ساخته بود و برنده جایزه سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن بیست وچهارمین جشنواره بین المللی فیلم فجر شد.

همایون در سال ۹۲ نیز در اولین همکاری خود با حمید نعمت ا... در فیلم سینمایی «آرایش غلیظ» که نام آلبوم او نیز هست، نوع جدیدی از خواندن را تجربه کرد که به حال و هوای پر از تعقیب وگریز فیلم شباهت داشت و مورد توجه قرار گرفت. او در دومین همکاری خود با نعمت ا... در فیلم «رگ خواب» در سال ۹۴ نیز با قطعه «آهای خبردار» از آلبوم خود به نام «رگ خواب» تأثیرگذار شد. سومین همکاری او با نعمت ا... نیز در فیلم «شعله ور» بود که در سال ۹۷ اکران شد و تصنیف همایون به نوعی تداعی کننده سرگشتی یک انسان بود.

انتقاد از آدم‌های مشهور تاوان دارد

نقد و نظر‌هایی بر آلبوم‌ها و تک آهنگ‌های همایون وجود دارد که البته به گفته عبدالجواد موسوی، روزنامه نگار، انتقاد از آدم‌های مشهور مانند همایون شجریان، تاوان دارد و هر کسی هم حاضر نیست این تاوان را بپردازد. او بیان کرده است که ما ایرانیان سعی می‌کنیم به آدم‌های مشهور انتقاد وارد نکنیم و فقط آن‌ها را ستایش کنیم. درحالی که منتقدان باید صریح بگویند و اگر نگویند، مقصرند.

این شاعر درباره شعری از آلبوم «افسانه چشم هایت» که به آهنگ سازی مهیار علیزاده منتشرشده و در سال ۹۸ به اشتباه به هوشنگ ابتهاج نسبت داده شده بود، نیز گفته بود: این دوستان سراغ شعر‌های ضعیف می‌روند و حتی وقتی سراغ شعر شاعران مشهور هم می‌روند، به دلیل نداشتن درک درست از ادبیات، ضعیف‌ترین شعر‌های آن‌ها را انتخاب می‌کنند. بعضی از این شعر‌ها اغلاط فاحش یا ضعف تألیف دارند.

موسوی همچنان در انتقاد به خوانش همایون در آلبوم «نه فرشته ام، نه شیطان» گفته بود که شعر را غلط اجرا می‌کند یا شعر‌هایی را انتخاب می‌کند که مناسب نیست.

همایون در فروردین سال ۹۹ قطعه «سرنوشت» به آهنگ سازی انوشیروان روحانی را به مردم ایران تقدیم کرد، اما نمی‌دانست که شعر این قطعه با انتقاد‌های بسیاری در فضای مجازی و در میان شاعران روبه رو می‌شود. طوری که روزنامه‌ای تیتر زد «چرا خواندی؟» و انتقاد‌ها تا تنزل این قطعه به شعری پشت کامیونی ادامه یافت.

تکنیکی و بااحساس

اما محمد حقگو در مقام موسیقی دان و آهنگ ساز، در گفت وگویی که چندی پیش با شهرآرا داشت همایون شجریان را خواننده‌ای پرتکنیک، بااحساس و توانمند می‌داند که حتی اگر آواز ایرانی را بدون تمرین و بدون ارکستر بخواند، بازهم تأثیرگذار است. اما به نظر او بعضی آثار همایون مانند قطعه «سووشون» را که سال گذشته، حدود ۴۰ روز پس از درگذشت محمدرضا شجریان و حادثه کابل منتشر کرد، در سطح او نیست. از نگاه او چیزی به عنوان تنظیم در آهنگ سازی این قطعه وجود ندارد و از نظر سطح هنری، آن را باید مانند فیلمی خوب در صنعت بالیوود در نظر گرفت.

این آهنگ ساز خراسانی همچنین بر این باور است که هنرمندان خود را در معرض انتقاد گروهی جامعه قرار نمی‌دهند و متأسفانه زمانه ما طوری شده است که هنر ابزاری برای اقتصاد شده و بیشتر جنبه‌های فروش کار مطرح است. در حالی که هنرمند باید در جایگاهی بالاتر از خواست مردم قرار بگیرد و مردم را به سمت آثار مطلوب هنری هدایت کند و در طول تاریخ سلیقه آن‌ها را ارتقا بدهد تا مردم آرام آرام خود را با آن سلیقه فاخر انطباق بدهند.

او بهترین شخصی که می‌تواند به همایون نقد وارد کند را خودش دانسته بود. چون به نظر او همایون در موسیقی متخصص است. شعر را می‌شناسد و بی گمان، متوجه ایراد‌ها هست و تلاشش را کرده با تکنیک، کاستی‌های این قطعه را برطرف کند و چنین آثاری از او بعید است. او احتمال می‌داد که همایون در انتخاب اشعار نقشی ندارد و تهیه کننده آلبوم‌ها نقش اصلی را در این راه بازی می‌کند.

علیرضا بدیع غزل سرای خراسانی نیز در همان مطلب، شعر قطعه «سووشون» را تصنیفی سست و نازل دانسته بود که زبان آن کهنه، ملال آور و کلیشه‌ای و خسته کننده است و حتی جا‌هایی بی معنا و انتخاب این شعر را از سوی همایون، تأثربرانگیز دانسته بود.

به نظر می‌رسد همایون در کنار انتشار آلبوم‌های موسیقی و تک آهنگ‌های موضوعی و حضور در عرصه‌های مختلفی، چون فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و به تازگی نمایش خانگی بیش از پیش به مردم نزدیک شده و البته همچنان محبوب است. از طرفی تلاش او در تلفیق موسیقی سنتی با موسیقی پاپ و سبک‌های دیگر نیز بر تازه ماندن و جذابیت آثار او صحه گذاشته است. اما همه این ها، انتظار از او را به عنوان فرزند خلف محمدرضا شجریان بیشتر می‌کند. عمرش دراز باد و زادروزش فرخنده.